હર જગહ વહી ભૂલ

હર જગહ વહી ભૂલ

ઇંડિયન એઅરલાઇંસ કી યંત્રચાલિત સીઢિયોં મેં ફંસકર જ્યોતિ જેઠાની નામક આઠ-વર્ષીય બાલિકા કી જાન ચલી ગઈ ઔર પ્રશાસન મુંહ લટકાને કે સિવાય કુછ નહીં કર સકા. દુખિયારી માં કા આક્રોશ સુનને કે લિએ રુકને તક કી સંવેદનશીલતા કિસી કે પાસ નહીં બચી થી. ફિર ઉસ માં કો આઠ લાખ રુપએ કા મુઆવજા દિયા ગયા ઔર સારે લટકે મુંહ ફિર સે અપની પુરાની જાની-પહચાની બેદિલી કે સાથ ઊઁચે ઉઠને કે કાબિલ હો ગએ. હમ ઔર આપ જો ઇસ દેશ કે પ્રશાસન કે લિએ ટૈક્સ ભરતે હૈં ઔર કઈ અન્ય તરીકોં સે દેશ કી ઉન્નતિ કે લિએ ઈમાનદારી સે જુટે રહતે હૈં, ક્યા યહ સવાલ પૂછ સકતે હૈં કિ હમારી જેબ કા આઠ લાખ રુપયા ગીતા જેઠાની કોદેકર સર ઊઁચા કરને કા હક પ્રશાસન કો કૈસે મિલ ગયા? ક્યા યહ ટૈક્સ કે રૂપ મેં દિએ ગએ હમારે પૈસે કા હમારી ઈમાનદારી કા દુરુપયોગ નહીં હૈ?

પિછલે પચાસ વર્ષોં મેં પ્રશાસન કો સુયોગ્ય બનાએ રખને કા એજંડા કિસી પાર્ટી યા કિસી સરકાર કા નહીં રહા. એક નૌકરશાહી વ્યવસ્થા હમને બ્રિટિશ રાજ સે વિરાસત કે રૂપ મેં પાઈ. ઉસે આને વાલી હર નઈ સરકાર ને વૈસે હી ચલતે રહને કો કહા, સિર્ફ દો બાતોં કો ભૂલકર. પહલી બાત થી કિ વહ નૌકરશાહી વ્યવસ્થા બ્રિટિશ રાજ કે ફલસફે કે લિએ ઉપયુક્ત થી ક્યા વહ હમારે સ્વતંત્ર દેશ કી સ્વતંત્ર નીતિયોં કે લિએ ભી ઉપયુક્ત થી? ઇસ સવાલ પર ગૌર નહીં કિયા ગયા. સરકાર યહ માનકર ચલતી રહી કિ નૌકરશાહી કે વ્યવસ્થાપન મેં બદલાવ કી કોઈ આવશ્યકતા નહીં. દૂસરી બાત કિ કોઈ પ્રશાસન, કોઈ નૌકરશાહી, કોઈ ભી મશીન નિયમિત દેખભાલ, નિયમિત સાફ-સફાઈ ઔર નિયમિત અપગ્રેડેશન કે અભાવ મેં અપની ઉપયોગિતા ખો બૈઠતી હૈ. ઇસ પૂરે વાક્ય મેં સબસે મહત્વપૂર્ણ શબ્દ હૈ 'नियमित'। અચ્છા ગાયક બનને કે લિએ આપકો નિયમિત રિયાજ કરના પડતા હૈ, વૈસે હી અચ્છા પ્રશાસન પાને કે લિએ આપકો ઉસકી સાફ-સફાઈ ભી નિયમિત રૂપ સે કરની પડતી હૈ. સરકારી પ્રશાસન મેં વહ નિયમિતતા તો હૈ હી નહીં- યહ ખયાલ ભી નહીં હૈ કિ ઇસ સફાઈ કી જરૂરત હૈ.

આજ પ્રશાસન કે વરિષ્ઠ અધિકારી માનકર ચલતે હૈં કિ ઉનકે સાથ કામ કરને વાલે નિચલી શ્રેણી કે કર્મચારિયોં કે સમૂહ કો અપની અંદરૂની તાકત હૈ જિસકે બલ પર વે અપને કો ખુદ હી સુધાર લેંગે. વરિષ્ઠ અધિકારી યહી માનતે હૈં, જાનતે નહીં ક્યોંકિ માન લેને મેં કોઈ મેહનત નહીં કરની પડતી. જાનના હો તો જાનને ઔર સમઝને કે લિએ મેહનત કરની પડતી હૈ. ઔર યદિ યહ જાનકારી હો ગઈ કિ ઉસ સમૂહ કે પાસ વહ અંદરૂની તાકત નહીં હૈ, તો સમૂહ કો સુધારને કી ઔર ઉસે તાકત દેને કી-યા યોં કહિએ કિ ઉસે સુયોગ્ય બનાને કી જિમ્મેદારી ભી સર પર આ જાતી હૈ. ઇતની ચખચખ મેં કૌન પડે? ઉસસે અચ્છા
હૈ માન લેના કિ નિચલે લોગ અપને આપ ખુદ કો સુધાર લેંગે.

પ્રશાસન કે વરિષ્ઠ અધિકારી માન લેતે હૈં તો અતિ વરિષ્ઠ અધિકારી ક્યા કરતે હૈં? વે ભી માન લેતે હૈં કિ ઉનકે છોટે અધિકારી યા તો બિલ્કુલ ગલતી નહીં કરતે યા અપને આપકો સુધર લેતે હૈં. ફિર સરકાર ભી માન લેતી હૈ કિ નૌકરશાહી અપને આપકો સુધાર લેતી હૈ. જનતા ભી માન લેતી હૈ કિ સરકાર અપને આપકો સુધાર લેતી હૈ. ઇસ પ્રકાર દેખા ગયા જાએ તો ઉસ ચક્રાકર શ્રૃંખલા કી કડી મેં હર જગહ વહી ભૂલ કી જા રહી હૈ - ક્યા કર્મચારી, ક્યા પ્રશાસન, ક્યા સરકાર ઔર ક્યા જનતા.

નાગરિક ઉડ્ડયન મંત્રી ને માન લિયા કિ ઉનકે મંત્રાલય કો સુધારને કી આવશ્યકતા હૈ યા નહીં, યહ જાનના ઉનકી જિમ્મેદારી નહીં હૈ. મંત્રાલય કે અફસરોં ને માન લિયા કિ વિમાનપત્તન પ્રાધિકરણ કી કમિયોં યા અચ્છાઇયોં કે બારે મેં પૂછને કિ જિમ્મેદારી યા જરૂરત ઉનકી નહીં. વિમાનપત્તન પ્રાધિકરણ કે દિલ્લી સ્થિત વરિષ્ઠ અધિકારી ને માન લિયા કિ ડયૂટી પર તૈનાત અધિકારિયોં કી સુયોગ્યતા કે બારે મેં જાનને કી જિમ્મેદારી ઉસકી નહીં. ઔર ડયૂટી લગે અધિકારી ને કહા કિ કર્મચારિયોં કી સુયોગ્યતા કે બારે મેં જાનને કી ઉનકી કોઈ જિમ્મેદારી નહીં. કર્મચારિયોં ને ભી માન લિયા કિ સુયોગ્ન હોને કી ઉનકી કોઈ જિમ્મેદારી નહીં. ઐસે જાન ગંવાઈ જ્યોતિ જેઠાની ને. ખુશી ખોઈ જેઠાની પરિવાર ને. આઠ લાખ રુપયે ગંવાએ દેશ કે ખજાને યાની કિ હમને ઔર આપને. ઔર લટકાએ સરોં કો ફિર સે ઊઁચા, ઉદ્ધત ઔર ગૈર-જિમ્મેદાર રખને કા ફખ્ર પાયા ઉન કર્મચારિયોં ને, વિમાનપત્તન અધિકારિયોં ને, નૌકરશાહી કે વરિષ્ઠ અધિકારિયોં ને, મંત્રીજી ને, સરકાર ને ઔર સરકાર કો સુધારને કી અપની જિમ્મેદારી સે બેખયાલ જનતા ને.

અબ નયા વર્ષ હમારે સામને હૈ. પ્રશાસન કો સુયોગ્ય બનાને, બઢાને ઔર બનાએ રખને કે લિએ નિયમિત પ્રયાસોં કી જરૂરત હોતી હૈ. ક્યા હમ ઔર હમારી સરકાર ઔર નૌકરશાહી સુયોગ્ય પ્રશાસન કો અપના એજંડા બના સકતે હૈં? યા હમેં ઔર કઈ દુર્ઘટનાઓં, કઈ જિંદગિયોં ઔર કઈ લાખ રુપએ કા મુઆવજા દેને કી પ્રતીક્ષા કરની પડેગી?

૩૦, દિસમબર ૧૯૯૯...................